Viêm gan A là gì? Dấu hiệu nhận biết và phương pháp điều trị

Bệnh viêm gan A là một trong những loại bệnh nhiễm trùng gan phổ biến, do virus viêm gan A (HAV) gây ra. Đây là bệnh lý có thể lây truyền qua đường ăn uống, khi tiêu thụ thực phẩm hoặc nước uống bị nhiễm virus.

Tổng quan về bệnh viêm gan A

Viêm gan A là một bệnh gan do virus gây ra, với biểu hiện có thể dao động từ nhẹ đến nặng. Virus viêm gan A (Hepatitis A Virus – HAV) lây truyền chủ yếu qua đường tiêu hóa, thường do việc tiêu thụ thực phẩm hoặc nước uống bị nhiễm bẩn.

Bệnh viêm gan A có thể kéo dài từ vài tuần trong trường hợp nhẹ, đến vài tháng đối với những trường hợp nghiêm trọng hơn. Nguyên nhân chủ yếu dẫn đến viêm gan A là do tiếp xúc với thức ăn hoặc nước uống bị nhiễm chất độc từ người mang virus. 

Sự lây lan của HAV thường xảy ra trong các điều kiện vệ sinh kém, khi thực phẩm hoặc nguồn nước không được xử lý đúng cách, tạo điều kiện cho virus phát triển và lây truyền.

Triệu chứng của bệnh viêm gan A

Các dấu hiệu và triệu chứng của viêm gan A thường xuất hiện một cách đột ngột, sau khoảng 2 đến 4 tuần kể từ khi người bệnh nhiễm virus. Dưới đây là một số triệu chứng phổ biến:

Mệt mỏi: Khi gan bị tổn thương do viêm gan A, khả năng loại bỏ chất độc khỏi cơ thể bị suy giảm, khiến người bệnh cảm thấy uể oải, mệt mỏi và khó chịu liên tục.

Rối loạn tiêu hóa: Nhiễm trùng gan tác động trực tiếp đến hệ tiêu hóa, gây ra các triệu chứng như buồn nôn, nôn mửa, chán ăn, ăn không ngon miệng, tiêu chảy, và cảm giác đau hoặc khó chịu ở vùng bụng, đặc biệt là ở phần trên bên phải.

Sốt nhẹ: Một triệu chứng thường gặp khác là sốt nhẹ kéo dài. Nếu bạn gặp tình trạng sốt nhẹ không rõ nguyên nhân, việc đi khám để kiểm tra xem có nhiễm virus viêm gan A hay không là điều cần thiết.

Biểu hiện ngoài da: Vàng da và vàng mắt là những dấu hiệu đặc trưng của viêm gan A, cho thấy gan đang bị tổn thương. Mức độ vàng da và vàng mắt thường phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của bệnh. Trong những trường hợp nặng, người bệnh còn có thể cảm thấy ngứa da do tình trạng tắc mật.

Thay đổi màu sắc nước tiểu và phân: Sự thay đổi nồng độ bilirubin trong máu cũng có thể làm nước tiểu trở nên vàng đậm, trong khi phân có thể chuyển sang màu xám nhạt.

Đau cơ, khớp: Dù ít gặp (chỉ khoảng 10% trường hợp), đau cơ và khớp có thể xuất hiện khi bệnh tiến triển nặng, đòi hỏi người bệnh cần được khám và điều trị kịp thời.

Không phải tất cả những người nhiễm virus viêm gan A đều xuất hiện các triệu chứng trên. Các triệu chứng thường rõ ràng hơn ở người lớn so với trẻ em. Chỉ khoảng 10% trẻ em dưới 6 tuổi nhiễm viêm gan A có biểu hiện vàng da, trong khi tỷ lệ này ở trẻ lớn và người lớn lên tới hơn 70%.

Các triệu chứng viêm gan A thường tự biến mất sau vài tuần. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, tình trạng nhiễm trùng có thể trở nên nghiêm trọng hơn, kéo dài trong vài tháng hoặc thậm chí gây ra các biến chứng nguy hiểm nếu không được điều trị kịp thời.

Nguyên nhân gây bệnh viêm gan A

Nguyên nhân chính gây ra bệnh viêm gan A là do virus viêm gan A (HAV) xâm nhập vào các tế bào gan, dẫn đến tình trạng viêm nhiễm. Virus này có mối liên hệ chặt chẽ với các yếu tố vệ sinh cá nhân, vệ sinh thực phẩm, và vệ sinh môi trường. 

Theo các chuyên gia y tế, bao gồm bác sĩ Trung, virus viêm gan A có khả năng tồn tại trong môi trường ô nhiễm trong thời gian dài, thậm chí lên đến hàng tháng. Đặc biệt, những khu vực có điều kiện vệ sinh kém, nơi mà việc giữ gìn vệ sinh cá nhân và vệ sinh thực phẩm không được chú trọng, thường có tỷ lệ nhiễm virus viêm gan A cao hơn. 

Điều này xảy ra do virus có thể dễ dàng lây lan qua nguồn nước bị ô nhiễm, thực phẩm không an toàn hoặc qua tiếp xúc trực tiếp với người nhiễm bệnh. Thói quen rửa tay không đúng cách sau khi đi vệ sinh hoặc trước khi ăn uống cũng là một nguyên nhân phổ biến làm tăng nguy cơ lây nhiễm virus HAV.

Hơn nữa, trong những điều kiện môi trường không đảm bảo, virus viêm gan A có thể lan truyền rộng rãi qua các nguồn nước uống, nước sử dụng trong sinh hoạt hoặc thực phẩm chưa qua xử lý đúng cách. 

Điều này lý giải tại sao những khu vực thiếu điều kiện vệ sinh, hoặc những nơi không có hệ thống xử lý nước và rác thải hiệu quả, thường là điểm nóng của các đợt bùng phát viêm gan A.

Con đường lây truyền virus viêm gan A

Virus viêm gan A lây lan chủ yếu qua đường tiêu hóa, đặc biệt là qua con đường phân-miệng, tức là khi một người ăn phải thức ăn hoặc uống nước bị nhiễm virus. Đây là cách lây truyền phổ biến nhất, nhưng không phải là cách duy nhất. 

Virus viêm gan A cũng có thể lây lan qua tiếp xúc gần gũi với người nhiễm bệnh, đặc biệt là trong trường hợp quan hệ tình dục miệng-hậu môn. Dưới đây là những trường hợp cụ thể có thể dẫn đến sự lây lan của virus:

Thực phẩm không an toàn: Ăn thức ăn không được chuẩn bị và bảo quản đúng cách là một trong những con đường lây nhiễm virus viêm gan A. Nếu người chế biến thực phẩm bị nhiễm virus hoặc không tuân thủ các quy tắc vệ sinh, chẳng hạn như không rửa tay kỹ trước khi chạm vào thức ăn, thì virus có thể dễ dàng truyền sang người ăn.

Động vật có vỏ sống: Tiêu thụ các loại động vật có vỏ như tôm, cua, sò, ốc sống hoặc chưa nấu chín kỹ từ nguồn nước bị ô nhiễm là một cách khác mà virus viêm gan A có thể lây lan. Những loại thực phẩm này thường là nguồn chứa virus nếu chúng được lấy từ vùng nước bị nhiễm bẩn.

Nguồn nước nhiễm bẩn: Sử dụng nước uống hoặc nước sinh hoạt bị nhiễm virus viêm gan A là một con đường lây truyền quan trọng. Tại những khu vực có hệ thống nước không an toàn hoặc không được xử lý đúng cách, nguy cơ lây nhiễm viêm gan A rất cao.

Dùng chung đồ dùng cá nhân: Sử dụng chung các vật dụng cá nhân như bát đĩa, cốc chén, khăn tắm, bàn chải đánh răng với người mắc viêm gan A có thể dẫn đến lây nhiễm virus. Điều này thường xảy ra khi sống chung hoặc có tiếp xúc gần gũi với người bị nhiễm bệnh.

Quan hệ tình dục: Quan hệ tình dục, đặc biệt là quan hệ miệng-hậu môn với người nhiễm viêm gan A, cũng là một con đường lây nhiễm virus. Việc tiếp xúc với các dịch cơ thể trong quá trình quan hệ có thể truyền virus từ người này sang người khác.

Lây truyền qua đường máu: Mặc dù khả năng lây truyền viêm gan A qua đường máu là rất thấp, nhưng vẫn có thể xảy ra. Virus viêm gan A tồn tại với số lượng rất nhỏ trong máu, do đó khả năng lây nhiễm qua con đường này là hiếm gặp, nhưng không hoàn toàn loại trừ.

Nhìn chung, virus viêm gan A có thể lây lan qua nhiều con đường, nhưng tất cả đều liên quan đến tiếp xúc với nguồn lây nhiễm từ người bị bệnh hoặc từ môi trường bị ô nhiễm. Để phòng tránh bệnh, việc thực hiện các biện pháp vệ sinh cá nhân, đảm bảo an toàn thực phẩm và nước uống, cùng với việc tránh tiếp xúc trực tiếp với người nhiễm bệnh là rất quan trọng.

Đối tượng có nguy cơ cao mắc viêm gan siêu vi A

Virus viêm gan A là một loại virus dễ lây lan, có thể ảnh hưởng đến bất kỳ ai chưa được tiêm phòng ngừa. Mặc dù bất kỳ ai cũng có thể nhiễm bệnh, nhưng một số nhóm đối tượng có nguy cơ mắc viêm gan A cao hơn đáng kể. Đặc biệt, trẻ em trong độ tuổi từ 5 đến 14 tuổi là đối tượng mắc bệnh phổ biến nhất.

Có một số yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh viêm gan A, bao gồm:

Sống và làm việc tại các khu vực có tỷ lệ mắc bệnh cao: Những người sinh sống, làm việc hoặc du lịch đến các vùng có tỷ lệ mắc viêm gan A cao, nơi điều kiện vệ sinh kém, có nguy cơ nhiễm virus rất cao. Đặc biệt, những nơi thiếu hệ thống xử lý nước và rác thải hiệu quả thường là điểm nóng của dịch bệnh.

Làm việc trong các trung tâm chăm sóc trẻ em: Những người làm việc trong các cơ sở chăm sóc trẻ em, chẳng hạn như nhà trẻ hoặc trường mẫu giáo, có nguy cơ cao nhiễm viêm gan A. Trẻ em có thể là nguồn lây truyền virus vì thường xuyên tiếp xúc gần gũi và có khả năng vệ sinh cá nhân kém hơn.

Sống chung với người nhiễm viêm gan A: Người sống cùng nhà với bệnh nhân viêm gan A có nguy cơ cao mắc bệnh, do sự tiếp xúc gần gũi hàng ngày và khả năng lây nhiễm qua thực phẩm, đồ dùng cá nhân hoặc nước uống.

Sử dụng ma túy bất hợp pháp: Sử dụng ma túy, đặc biệt là các hình thức tiêm chích, là một yếu tố nguy cơ cao gây nhiễm viêm gan A. Điều này có liên quan đến điều kiện vệ sinh kém trong quá trình sử dụng ma túy và khả năng chia sẻ kim tiêm.

Dương tính với HIV: Những người nhiễm HIV thường có hệ thống miễn dịch suy yếu, làm tăng nguy cơ nhiễm trùng, bao gồm cả viêm gan A. Hệ miễn dịch kém khiến họ dễ dàng bị tấn công bởi các loại virus.

Quan hệ tình dục không an toàn, đặc biệt là quan hệ đồng tính nam: Việc không sử dụng biện pháp bảo vệ trong quan hệ tình dục, đặc biệt là trong cộng đồng nam quan hệ tình dục đồng giới, có thể làm tăng nguy cơ lây nhiễm viêm gan A. Sự lây nhiễm này chủ yếu diễn ra qua tiếp xúc miệng-hậu môn.

Mắc chứng rối loạn đông máu: Những người mắc các chứng rối loạn đông máu cũng có nguy cơ cao nhiễm viêm gan A, do họ thường xuyên phải tiếp xúc với các dịch truyền hoặc tiêm thuốc, tạo điều kiện cho virus xâm nhập.

Tuy nhiên, việc không thuộc các nhóm nguy cơ kể trên không có nghĩa là bạn hoàn toàn an toàn trước virus viêm gan A. Bất kỳ ai chưa được tiêm phòng đều có thể bị lây nhiễm. Để đảm bảo an toàn, việc gặp bác sĩ để tư vấn và đánh giá nguy cơ cá nhân là rất quan trọng.

Chẩn đoán bệnh viêm gan A

Việc chẩn đoán bệnh viêm gan A bắt đầu bằng việc bác sĩ thu thập thông tin về các triệu chứng mà người bệnh đang trải qua, đồng thời xem xét tiền sử bệnh lý cá nhân. Sau khi đánh giá ban đầu, bác sĩ thường sẽ chỉ định người bệnh thực hiện xét nghiệm máu để xác định sự hiện diện của các kháng thể đặc hiệu chống lại virus viêm gan A (HAV).

Khi cơ thể bị nhiễm virus viêm gan A, hệ thống miễn dịch của người bệnh sẽ tạo ra các kháng thể nhằm chống lại virus, gọi là anti-HAV. Các kháng thể này bao gồm hai loại chính: IgM và IgG, và việc kiểm tra chúng có thể giúp bác sĩ xác định giai đoạn và tình trạng nhiễm virus của bệnh nhân.

Kháng thể IgM (Anti HAV-IgM)

Kháng thể IgM là dấu hiệu sớm của nhiễm trùng viêm gan A. Nếu kết quả xét nghiệm máu cho thấy sự hiện diện của kháng thể IgM, điều này cho thấy người bệnh có thể đang trong giai đoạn nhiễm cấp tính hoặc đã nhiễm virus viêm gan A trong thời gian gần đây. 

Kháng thể IgM thường xuất hiện rất sớm sau khi bệnh nhân bắt đầu có các triệu chứng lâm sàng và đạt đỉnh sau khoảng 60 – 90 ngày kể từ khi nhiễm virus. Thông thường, kháng thể này sẽ dần biến mất sau khoảng 3 – 12 tháng.

Kháng thể IgG (Anti HAV-IgG)

Sau khi kháng thể IgM giảm dần và biến mất, kháng thể IgG bắt đầu xuất hiện và tồn tại lâu dài trong máu. Nếu xét nghiệm máu cho thấy sự hiện diện của kháng thể IgG, điều này có thể chỉ ra rằng người bệnh đã từng nhiễm virus viêm gan A trong quá khứ hoặc gần đây đã khỏi bệnh. 

Kháng thể IgG sẽ tồn tại suốt đời trong máu và đóng vai trò bảo vệ cơ thể khỏi việc tái nhiễm virus HAV. Ngoài việc xác định tình trạng nhiễm trùng, kết quả của xét nghiệm kháng thể cũng có thể cho biết liệu bệnh nhân đã từng được tiêm vắc xin phòng bệnh viêm gan A hay chưa. 

Nếu người bệnh đã tiêm phòng và xét nghiệm cho thấy kháng thể anti-HAV dương tính, điều này có nghĩa là vắc xin đã có hiệu quả trong việc bảo vệ cơ thể.

Các xét nghiệm bổ sung

Bên cạnh xét nghiệm viêm gan A, bác sĩ cũng có thể yêu cầu thực hiện các xét nghiệm khác như đo nồng độ bilirubin trong máu và kiểm tra nồng độ men gan. Những xét nghiệm này giúp đánh giá mức độ tổn thương gan do virus gây ra, từ đó hỗ trợ bác sĩ trong việc xác định mức độ nghiêm trọng của bệnh và xây dựng phác đồ điều trị phù hợp cho người bệnh.

Việc chẩn đoán chính xác viêm gan A là bước quan trọng để đảm bảo người bệnh nhận được sự chăm sóc và điều trị kịp thời, giảm nguy cơ biến chứng và bảo vệ sức khỏe lâu dài.

Điều trị bệnh viêm gan A

Hiện tại, chưa có phương pháp điều trị đặc hiệu cho bệnh viêm gan A. Nếu nghi ngờ đã tiếp xúc với virus viêm gan A, người bệnh nên nhanh chóng đến gặp bác sĩ để được tiêm vắc xin hoặc globulin miễn dịch viêm gan A. 

Việc này giúp ngăn ngừa sự phát triển của bệnh, nhưng chỉ hiệu quả khi được thực hiện sớm, ngay sau khi tiếp xúc với virus (trong vòng 2 tuần). Việc điều trị viêm gan A chủ yếu tập trung vào việc giảm thiểu các triệu chứng khó chịu do bệnh gây ra, trong khi cơ thể tự loại bỏ virus. 

Hầu hết người bệnh sẽ hồi phục hoàn toàn trong vòng 6 tháng sau khi nhiễm bệnh, mà không cần can thiệp đặc biệt. Tuy nhiên, để hỗ trợ quá trình hồi phục và giảm thiểu các triệu chứng, bác sĩ Trung khuyên người bệnh nên chú ý những vấn đề sau:

Tập trung nghỉ ngơi:

Người nhiễm viêm gan A thường cảm thấy mệt mỏi và thiếu năng lượng. Do đó, việc nghỉ ngơi đầy đủ là rất quan trọng để cơ thể có thể tập trung vào quá trình phục hồi. Bệnh nhân nên nghỉ ngơi nhiều hơn, tránh căng thẳng và làm việc quá sức.

Chăm sóc làn da:

Một số bệnh nhân viêm gan A có thể trải qua cảm giác ngứa ngáy ngoài da. Để giảm bớt tình trạng này, hãy giữ cho không gian sống thoáng mát, mặc quần áo rộng rãi, thoải mái và tránh tắm nước quá nóng, vì nước nóng có thể làm tăng cảm giác ngứa.

Nạp đủ calo cho cơ thể:

Người mắc viêm gan A thường bị chán ăn và mất cảm giác thèm ăn, nhưng điều quan trọng là phải đảm bảo cung cấp đủ calo cho cơ thể để duy trì năng lượng. Người bệnh nên chọn các loại thực phẩm giàu calo và dinh dưỡng. Nếu việc ăn uống trở nên khó khăn, có thể thay thế bằng việc uống nước ép trái cây hoặc sữa để bổ sung năng lượng.

Ăn nhiều bữa nhỏ:

Chia nhỏ các bữa ăn thành nhiều bữa nhỏ trong ngày thay vì ăn một lượng lớn thức ăn một lúc sẽ giúp hệ tiêu hóa làm việc hiệu quả hơn và giảm cảm giác buồn nôn hoặc khó chịu.

Tránh uống rượu và sử dụng thuốc cẩn thận:

Gan của người bị viêm gan A đang bị viêm, nên việc xử lý rượu và thuốc trở nên khó khăn hơn. Do đó, bệnh nhân nên tránh uống rượu hoàn toàn và thông báo cho bác sĩ về tất cả các loại thuốc mà họ đang sử dụng, bao gồm cả thuốc không kê đơn và thực phẩm chức năng, để tránh những tác dụng phụ không mong muốn.

Cách phòng ngừa bệnh viêm gan A

Tiêm vắc xin viêm gan A là biện pháp phòng ngừa hiệu quả nhất. Vắc xin này bao gồm hai mũi tiêm, mũi thứ hai được tiêm sau mũi đầu từ 6 đến 12 tháng. Đặc biệt, vắc xin này được khuyến nghị cho:

Trẻ em từ 1 tuổi trở lên.

Người lớn có nguy cơ cao nhiễm HAV như: du lịch hoặc làm việc tại vùng có tỷ lệ mắc cao, sống cùng người nhiễm HAV, nhân viên phòng thí nghiệm, cô nuôi dạy trẻ, nhân viên y tế, người có bệnh gan mãn tính, người sử dụng ma túy, và người đồng tính nam hoặc lưỡng tính.

Biện pháp bổ sung:

Rửa tay kỹ bằng xà phòng trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh. Ăn chín, uống sôi.

Rửa sạch và gọt vỏ trái cây, rau quả trước khi ăn.

Những biện pháp này, kết hợp với tiêm vắc xin, giúp bảo vệ hiệu quả chống lại viêm gan A.

Bệnh viêm gan A là một bệnh lý nhiễm trùng gan có thể phòng ngừa và kiểm soát hiệu quả nếu được phát hiện sớm và điều trị đúng cách. Việc nắm rõ các triệu chứng, nguyên nhân và biện pháp phòng ngừa sẽ giúp bạn bảo vệ sức khỏe của mình và người thân khỏi nguy cơ lây nhiễm.